Cemal Süreya

Hayatı

1931’de Pülümür’de doÄŸdu. Kürt[1]-Zaza[2][3][4][5] asıllı olduÄŸuna dair görüşler vardır. Babası Hüseyin, annesi ise Gülbeyaz’dır. ÇocukluÄŸunun ilk yıllarını Erzincan ÅŸehrinde geçirdi. 1938’de Dersim Ä°syanı sonrasında ailesi Bilecik’e sürgün edildi. Bilecik’te ilkokula baÅŸladı ve Ä°stanbul BeyoÄŸlu’nda bitirdi. HaydarpaÅŸa Lisesi’nden mezun olup Ankara Ãœniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi maliye ve iktisat bölümü’nü bitirdi. Maliye Bakanlığı’nda müfettiÅŸ yardımcılığı ve müfettiÅŸlik, darphane müdürlüğü, Kültür Bakanlığı’nda kültür yayınları danışma kurulu üyeliÄŸi, Orta DoÄŸu Ä°ktisat Bankası yönetim kurulu üyeliÄŸi ve 25 yılı aÅŸkın Türk Dil Kurumu üyeliÄŸi görevlerinde bulunmuÅŸtur. Yayınevlerinde danışmanlık, ansiklopedilerde redaktörlük, çevirmenlik yaptı.

AÄŸustos 1960’tan itibaren yalnızca dört sayı çıkarabildiÄŸi Papirüs dergisini Haziran 1966- Mayıs 1970 arası 47, 1980-1981 arası iki sayı daha çıkardı. Pazar Postası, Yeditepe, OluÅŸum, Türkiye Yazıları, Politika, Yeni Ulus, Aydınlık, Saçak, Yazko Somut, 2000’e doÄŸru gibi yayın organlarında ÅŸiir ve yazılarını yayımladı.

Ä°kinci yeni hareketinin önde gelen ÅŸair ve kuramcılarından sayılan Cemal Süreya’nın ilk ÅŸiiri “Åžarkısı Beyaz” Mülkiye dergisinin 8 Ocak 1953 tarihli sayısında yayımlanmıştır. GeleneÄŸe karşı olmasına raÄŸmen geleneÄŸi ÅŸiirinde en güzel kullanan ÅŸairlerden birisiydi. Kendine özgü söyleyiÅŸ biçimi ve ÅŸaşırtıcı buluÅŸlarıyla, zengin birikimi ile, duyarlı, çarpıcı, yoÄŸun, diri imgeleriyle ikinci yeni ÅŸiirinin en baÅŸarılı örneklerini vermiÅŸtir. Ölümünden sonra adına bir ÅŸiir ödülü kondu. 1997’de de Cemal Süreya arÅŸivi yayımlandı.

Cemal Süreya 38 sürgününü bir şiirinde şöyle anlatıyordu:

Bizi kamyona doldurdular,
Tüfekli iki erin nezaretinde,
Sonra o iki erle yük vagonuna doldurdular,
Günlerce yolculuktan sonra bir köye attılar,
Tarih öncesi köpekler havlıyordu.”
Ülkü Tamer onun için şu dizeleri yazmıştır:

Tanrı
Bin birinci gece şairi yarattı,
Bin ikinci gece cemal’i,
Bin üçüncü gece şiir okudu tanrı,
Başa döndü sonra,
Kadını yeniden yarattı.

Eserleri
Åžiir

Ãœvercinka (1958)
Göçebe (1965)
Beni Öp Sonra Doğur Beni (1973)
Sevda Sözleri (1984, Üvercinka, Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Uçurumda Açan-1984- ile birlikte)
Güz Bitigi (1988)
Sıcak Nal (1988)
Sevda Sözleri (1990, 1995, tüm şiirleri)
Korkarak Vinç

Deneme- EleÅŸtiri

Şapkam Dolu Çiçekle (1976)
Günübirlik (1982)
99 Yüz (1992)
Uzat Saçlarını Frigya (1992)
Folklor Şiire Düşman (1992)
Aydınlık Yazıları/ Paçal (1992)
Oluşum’da Cemal Süreya (1992)
Papirüs’ten Başyazılar (1992)
Toplu Yazılar I (2000, Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üzerine Yazılar)
Toplu Yazılar II (2005, Günübirlikler)
Günler (993 günden oluşan günlük)
Günce

999 Gün/ Üstü Kalsın (1981)
Mektup

Onüç Günün Mektupları (1990)
Çocuk Kitabı

Aritmetik Ä°yi KuÅŸlar Pekiyi (1993)
Söyleşi

Güvercin Curnatası (1997)
Derleme

Mülkiyeli Şairler (1966)
Yüz Aşk Şiiri (1967)
Şiir Çevirileri

Yürek ki Paramparça (1995)
Öteki Çeviriler

Gelinlik Kız (E. Ionescu- 1964)
Küçük Prens (A. De Exupery- 1965)
Bir Aşk Kırgınının Şarkısı (Apollionaire- 1965)
Günümüz Sağcı Fikirleri (S. De Beauvoir- 1966)
Sade’ı Yakmalı mı? (S. De Bauvoir-1966)
İhtilalin Özü (Mao Zedung-1967)
Amerika BirleÅŸmemiÅŸ Devletleri (V. Pozner- 1967)
Aşkın Suçları (M. De Sade-1967)
Palto (Gogol-1968)
YeÅŸil Papa (Asturias-1967)
Gök Cephesi (N. Dinh- 1968)
Küçük Prens (A. De S. Exupery- 1975)
32 Saat Özgürlük (G. Hernadi- 1968)
Milli KurtuluÅŸ Cephesi (D. Bravo- 1969)
Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması (Lenin- 1974)
Dine Karşı Düşünce Tarihi (A. Bayet- 1970)
Bir Aşk Kırgınının Şarkısı (Apollinaire-1970)
Büyük Ahlak Doktrinleri (F. Gregoire-1971)
Vadideki Zambak (Balzac-1985)
Nekrassov (Sartre-1971)
Gönül ki Yetişmekte (Flaubert- 1971)
Goriot Baba (Balzac- 1974)
Meyhane (E. Zola- 1974)
Çin Uyanınca (A. Peyrefitte- 1975)
Venezuella Makiliklerinde Douglas Bravo KonuÅŸuyor ( 1976)
Mutluluk Getiren Seks (1976)
Emeğin ve Emekçinin Tarihi (P. Brizon- 1977)
FaÅŸizmin Analizi (Macciocchi-1977)
Kırmızı Balon (Lamorisse- 1980)
Yarını Bilen Adam Nostradamus (Fontbrune- 1982)
Bir Tanem (Marceau- 1991)
Sosyoloji Tarihi (Bouthoul- 1995)