Suzinak Faslı

Sûz’nâk Makamı
a-Durağı: Rast Perdesidir
b-Seyri: İnici-çıkıcıdır
c-Dizisi: Yerinde Râst beşlisine Nevâ perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir. (Râst beşlisi + 5. Derecede Hicaz dörtlüsü).

d-Güçlüsü: Nevâ perdesidir. Üzerinde Hicaz çeşnisi ile yarım karar yapılır.
e-Asma Karar Perdeleri: Yarım karar perdesi olan güçlü Nevâ perdesindeki Hicaz çeşnisinin tabii sonucu olarak Çargâh perdesine Nikriz çeşnisi ile düşülür ve Çargâh’da Nikriz’li asma karar yapılır.

Bundan başka Segâh perdesi de çok karakteristik bir asma karar perdesi olup Segâh’da Hüzzam çeşnisi ile asma karar yapılır.(Segâh’da Hüzzam beşlisi vardır).

Dügâh perdesindeki asma karar Karcığar makamıdır.

Asma kararları sıralarsak: Çargâh perdesinde Nikriz, Segâh perdesinde Hüzzâm, Dügâh’da Karcığar’lı asma kararlar yapılır ki, en önemlisi Segâh perdesindeki asma karardır. Ayrıca, Basit Sûz’nâk dizisinin karar perdesi üzerinde Rast beşlisi olduğu için, Rast makamına yakındır. Değişen güçlü üstündeki kısımdır. Bu iki makam arasında geçki kolaylığı vardır. Bazı basit Sûz’nâk eserlerde bu yakınlıktan faydalanılarak, Hisar ve Eviç perdeleri atılıp yerine Hüseyni ve Acem perdeleri kullanılıp Acem’li Rast dizisi halinde tam karara gidilmiştir.

f-Donanımı: Si için koma bemolü, mi için bakiye bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır.
g-Perdelerin T.M. deki isimleri: Rast, Dügâh, Segâh, Çargâh, Hisar, Eviç, Gerdaniye’dir.
h-Yeden’i: I.Aralıktaki Fa diyez Irak perdesidir. Fakat hemen hiçbir basit Sûz’nâk eser yedenli karar etmez.
I-Genişlemesi: Nevâ perdesi üzerindeki Hicaz dörtlüsü Gerdaniye’de bir Bûselik beşlisi ilâvesiyle Hümayûn dizisi halinde uzatılır.

Bir de Nevâ perdesi üzerinde nağmeler durmaksızın çıkıp inerlerse, Nevâ perdesinde bir ortalama Hicaz dizisi kullanılır.

Görülüyor ki çıkarken Nevâ perdesinden itibaren 6.perde Tiz Segâh, inerken Sünbüle perdesidir. Ayrıca muhayyer perdesi üst oya yaptığı zaman da Sünbüle perdesini kullanır.
i-Seyir: Nevâ perdesi civârından seyre başlanır. Dizinin iki tarafındaki çeşnilerle karışık gezindikten sonra, Nevâ perdesinde Hicaz çeşnili yarım karar yapılır. Sözü geçen asma kararlar da yapıldıktan sonra istenirse, genişlemiş kısımda da dolaşılarak, sonuçta ya Basit Sûz’nâk dizisiyle, veya Acem’li Rast dizisiyle Rast perdesinde çok zaman yedensiz tam karar yapılır. Sûz’nâk makamı dizisi kendi dahil, aşağıdaki 13 perdeye göçürülebilir (Her perde diyezlerle ve bemollerle olmak üzere ayrı ayrı gösterilmiştir):

Sûz’nâk makamı dizisi, aşağıdaki 11 perdeye göçürülemez. Çünkü aralıklar uygun değildir: 1-Kaba Nim Hicaz, 2-Kaba Dik Hicaz, 3- Kaba Dik Hisar, 4-Kaba Dik Acem Aşiran, 5-Irak, 6-Dik Geveşt, 7-Nim Zirgüle, 8-Dik Zirgüle, 9-Dik Kürdi, 10-Segâh, 11-Dik Buselik.

İsmail Hakkı ÖZKAN – Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri kitabından alınmıştır.